program rozwoju biblioteki

Zapraszamy do lektury relacji z 8. Forum Młodych Bibliotekarzy, które odbyło się 12-13 września br. w Olsztynie pod hasłem „Biblioteka – Twój czas, Twoje miejsce”. Relacja autorstwa Grzegorza Zysa – bibliotekarza z Książnicy Podlaskiej w Białymstoku,  koordynatora regionalnego Programu Rozwoju Bibliotek w województwie podlaskim - zawiera nie tylko opis przebiegu forum, a także interesujące informacje na tematy poruszane na wybranych warsztatach.
 

Już po raz ósmy młodzi bibliotekarze mogli spotkać się w swoim gronie. Forum Młodych Bibliotekarzy to ogólnopolskie, cykliczne wydarzenie, zainicjowane w 2004 roku przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Adresowane jest do pracowników bibliotek, którzy nie ukończyli 35. roku życia. Tym razem młodzi bibliotekarze przyjechali do Olsztyna. Forum zorganizowały, wraz ze Stowarzyszeniem Bibliotekarzy Polskich, olsztyńskie biblioteki: wojewódzka, miejska i uniwersytecka.
 

Fora Młodych Bibliotekarzy są wyśmienitą okazją do wymiany doświadczeń, zdobywania wiedzy, a także integracji środowiska bibliotekarskiego. Z możliwości rozwoju zawodowego i osobistego skorzystało w tym roku ponad 150 osób z całej Polski. Uczestników gościła Biblioteka Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.
 

Warsztatowa forma zająć zwiększała atrakcyjność wydarzenia. Każdy uczestnik mógł znaleźć dla siebie coś odpowiedniego. Organizatorzy tak zachęcali uczestników forum: W ciągu dwóch dni trwania forum uczestnicy będą mogli wybierać spośród 16 warsztatów i 18 prezentacji prowadzonych zarówno przez młodych bibliotekarzy, którzy w swojej krótkiej karierze zawodowej mają już pierwsze sukcesy, jak również przez ich bardziej doświadczonych kolegów z branży, z dłuższym stażem pracy i wypracowanymi praktykami.  

A było w czym wybierać! Zanim rozpoczęły się warsztaty, uczestników i zaproszonych gości zgromadzonych w auli Biblioteki UWM powitał dyrektor Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie Andrzej Marcinkiewicz. Głos zabrali również przedstawiciele wojewody warmińsko-mazurskiego oraz prezydenta Olsztyna, którzy odczytali listy od wojewody Mariana Podziewskiego i prezydenta Olsztyna Piotra Grzymowicza. Do zebranych przemówili: dr Tomasz Makowski - dyrektor Biblioteki Narodowej, Jacek Wojnarowski - doradca ministra administracji i cyfryzacji, Małgorzata Kanownik - przedstawicielka Instytutu Książki, dr Danuta Konieczna - dyrektor Biblioteki UWM, Krzysztof Dąbkowski - dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Olsztynie. 
 

Przewodnicząca Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich Elżbieta Stefańczyk podziękowała za organizację tegorocznego FMB i już teraz zaprosiła na kolejne, dziewiąte forum do Gorzowa Wielkopolskiego. Drugim bardzo miłym elementem jej wystąpienia było ogłoszenie wyników konkursu na działania w ramach Tygodnia Bibliotek 2013. Funkcje portalu sbp.pl krótko przedstawiła redaktor Małgorzata Szmigielska. Nie zabrakło również wystąpienia przedstawiciela sponsora strategicznego SBP – firmy Aleph Polska, Piotra Marcinkowskiego. Zaprezentował on „najmłodsze dziecko” grupy Alepha - Almę, czyli system zarządzania informacją. Część oficjalną zakończyło wystąpienie „Przyszłość książki  - czy czytelnictwo przetrwa?” Łukasza Gołębiewskiego, byłego dziennikarza Rzeczpospolitej, autora m.in. licznych raportów o polskim rynku wydawniczo-księgarskim.
 

Gra o książkę – gry planszowe w bibliotece. Mateusz Pejas (Fabryka Uśmiechu)

Warsztat był poświęcony wykorzystaniu gier planszowych w zajęciach z dziećmi i młodzieżą  w bibliotece. Uczestniczyli w nim przede wszystkim bibliotekarze pracujący z tymi grupami użytkowników. Wstępem teoretycznym do warsztatu było omówienie grywalizacji oraz jej technik. Pojęcie grywalizacja wywodzi się z działań marketingowych. Ogólnie termin ten można rozwinąć jako wykorzystanie metodyki gry w różnych sytuacjach w celu zaktywizowania określonej grupy odbiorców, np. czytelników biblioteki. 
 

Przedstawione techniki grywalizacji to: 

- kolekcjonowanie – zbieranie elementów określonej całości, kolekcji,

- rankingi,

- poziomy,

- postęp, np. przedstawiony graficznie, procentowo itp., 

- wyzwanie, np. wyznaczanie uczestnikom zadań,

- nagrody i punkty. 

Powyższe techniki można dowolnie ze sobą łączyć i wykorzystywać w zależności od potrzeb i sytuacji, co zwykle ma miejsce w praktyce.

 

Ważnym elementem, o którym nie możemy zapomnieć, jest pokazanie „króliczka, za którym gonimy”, czyli celu gry – każda gra musi mieć swój określony cel. 
 

W drugiej części zajęć odbyła się prezentacja kilku gier, które można z powodzeniem wykorzystać w bibliotece. Pierwsza z nich to Story Cubes – zestaw 9 sześciennych kostek, z których każda zawiera na ściankach odmienny zestaw ilustracji. Mechanika gry jest bardzo prosta –rzucamy wszystkimi kośćmi i następnie w oparciu o dziewięć obrazów, które wypadły na kostkach, opowiadamy historię. Nie ma złych odpowiedzi, jedyne co nas ogranicza, to własna wyobraźnia. 

Drugą przedstawioną grą była gra imprezowa – Dobble. Jest to zestaw okrągłych kart z ośmioma różnymi obrazkami/symbolami. Dowolne dwie karty mają zawsze jeden wspólny element. Gra, dzięki której ćwiczymy spostrzegawczość, jest przeznaczona dla osób praktycznie w każdym wieku. Pudełko zawiera 5 wariantów przepisów gry, z możliwością dostosowania do odpowiedniej grupy wiekowej. Mutacją gry Dobble, wykorzystującą jej mechanikę, jest propozycja Instytutu Pamięci Narodowej Znaj Znak.
 

Kolejną zaprezentowaną grą była gra Słowo Stwory. Polega ona na wymyślaniu na czas słów pasujących do kategorii wskazanej przez kostkę oraz zawierających litery widoczne na kartach. 
 

Czwartą pokazaną grą byłą Fauna Junior. Uczestnicy zdobywają w niej punkty za prawidłowe odpowiedzi na pytania związane ze zwierzętami widocznymi na kartach:

- gdzie zwierzę żyje?

- co je?

- ile waży?

- czy znosi jajka?

Jako ostatnią grę zaprezentowano Dixit – grę w skojarzenia. Gracze otrzymują zestaw 6 kart. Jeden z uczestników, zwany bajarzem, wybiera jedną z otrzymanych kart i mówi „zdanie” nawiązujące do obrazka. „Zdanie” może być pojedynczym słowem, dźwiękiem lub cytatem. Następnie pozostali gracze wybierają spośród swoich kart taką, która najlepiej pasuje do „zdania”. Bajarz przetasowuje wszystkie karty, łącznie ze swoją, i układa na stole. Gracze (poza bajarzem) głosują, która karta należała do bajarza. Jeśli nikt nie zgadnie, albo zgadną wszyscy, bajarz dostaje 0 punktów. Przy innych konfiguracjach gracze i bajarz są nagradzani punktami.
 

Ostatnim elementem warsztatu były ćwiczenia praktyczne. Uczestnicy zostali podzieleni na 4 grupy, a każda z nich otrzymała jedną grę. Zadaniem było przeniesienie gier, wykorzystując ich mechanikę, na grunt biblioteczny. Jako że bibliotekarze to bardzo kreatywna grupa zawodowa, zadanie nie sprawiło im większego problemu. Jeden z pomysłów to (dla gry Dixit) ukierunkowanie skojarzeń związanych z rysunkami na kartach na książki na tytuły bądź bohaterów literackich. 
 

Warsztat pokazał, że jest w bibliotece miejsce na gry planszowe. Można się przy nich dobrze bawić, miło i twórczo spędzić czas. Są one również świetną odskocznią wobec świata wirtualnego i komputera.

Kariera w bibliotece – tajemnica sukcesu. Łukasz Ślusarczyk (MBP Olsztyn)

Słowo „kariera” raczej rzadko kojarzy się z biblioteką. A jednak. Odpowiednie podejście do pytania „co chcę robić w życiu?” pozwala na inne spojrzenie na zagadnienie kariery.
 

Definicję kariery autor prezentacji, wicedyrektor MBP w Olsztynie i młody bibliotekarz, przedstawił jako znalezienie sposobu lub miejsca, dzięki któremu odnajdujemy się w pracy, realizujemy się, rozwijamy. Tak rozumianą definicję możemy śmiało przenieść na grunt zawodowy pracy w bibliotece. By osiągnąć zadowalające nas rezultaty, ważne są dwa elementy: przygotowanie i działanie.
 

Przygotowanie. Na początek musimy określić siebie - nazwać swoje potrzeby, umiejętności i cechy osobowe, jakimi się charakteryzujemy. Następnie określamy możliwości biblioteki i konfrontujemy z nimi nasze oczekiwania. Zamierzenia, które przetrwały konfrontację z rzeczywistością, przeistaczamy w plan działania. 
 

Działanie. Aby działanie było efektywne, musi być skuteczne. By tę skuteczność osiągnąć, należy trzymać się następujących zasad:

- poznać potrzeby biblioteki, dyrekcji, współpracowników – nie możemy być „pępkiem świata”,

- stworzyć pomysł odpowiadający na poznane potrzeby,

- pomysł musi być możliwy do realizacji,  

- uzyskać akceptację osób niezbędnych do realizacji pomysłu,

- utrwalić pomysł w formie atrakcyjnej oferty,

- przygotować materiały, wizualizacje,

- przygotować się do spotkania z osobami decyzyjnymi, zadbać o autoprezentację.

Wykorzystując taki tryb budowania swojej drogi zawodowej jesteśmy w stanie budować karierę zawodową w oparciu o podaną na wstępie definicję. Czego wszystkim bibliotekarzom życzę.
 

Mentoring i coaching jako formy rozwoju zawodowego młodych bibliotekarzy. Magdalena Gomułka (Biblioteka Śląska)

Punktem wyjścia była teza, że biblioteka jest instytucją uczącą się, gdzie ważną rolę pełnią pracownicy, czyli tzw. kapitał ludzki. W lepszym wykorzystaniu potencjału pracowników mogą pomóc formy rozwoju zawodowego młodych bibliotekarzy – mentoring i coaching. 
 

Coaching i mentoring możemy określić wspólną definicją - jako proces przyswajania wiedzy i doskonalenia umiejętności poprzez odkrywanie indywidualnych rozwiązań. Różnica leży w sposobie dochodzenia do tych rozwiązań. Pierwsza metoda polega na tym, że  nad  procesem czuwamy my sami oraz nasz coach (trener), który wspiera nas w rozwoju. Nie podaje gotowych rozwiązań, lecz nakierowuje nas na odpowiednie tory, tak abyśmy sami znaleźli satysfakcjonujące nas rozwiązanie. Mentoring zaś opiera się na relacji nauczyciel-uczeń, zorientowanej na odkrywanie i rozwijanie potencjału ucznia przy pomocy mentora (nauczyciela). To mentor udziela rad i wskazuje rozwiązania problemu ucznia.

 

W 2012 roku z inicjatywy Kate Byrne, Alyson Darly oraz Clare McKenzie powstała Międzynarodowa Sieć Bibliotekarzy (International Librarians Network ). Sieć zakłada tzw. peer-mentoring, czyli uczenie się od siebie nawzajem, bez zależności typu nauczyciel-uczeń. Polega to na łączeniu się w pary bibliotekarzy, studentów bibliotekoznawstwa, pracowników informacji naukowej z całego świata w celu wymiany doświadczeń i wzajemnego uczenia się, co sprzyja rozwojowi zawodowemu. Jak czytamy na stronie organizacji, „Wierzymy, że innowacje i inspiracje mogą przekraczać granice, a rozprzestrzenianie się naszej sieci poza naszymi krajami uczyni nas lepszymi w tym co robimy” .

W programie forum znalazła się gra miejska. Jej fabuła została bardzo ciekawie przygotowana. Punktem wyjścia był przekaz przybyszów z obcej planety, domagających się zwrotu książki wypożyczonej 4 wieki temu przez niejakiego Mikołaja, mieszkającego wówczas w Olsztynie. Do Ziemi zbliżała się kosmiczna Flota Windykacyjna Imperium Bookliańskiego. Karą za niezwrócenie książki będzie zniszczenie naszej planety.
 

Uczestnicy, podzieleni na 14 zespołów, musieli odnaleźć zaginioną książkę rozwiązując zadania, czekające na nich w olsztyńskich bibliotekach (Planecie 11, Abecadle i Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej), w zamian otrzymując fragmenty rewersu. Dodatkowo, po drodze do bibliotek należało odnaleźć kilka punktów i odpowiedzieć na dotyczące ich pytania. 
 

Zabawa była przednia. W każdym uczestniku obudziła się żyłka poszukiwacza i odkrywcy. Dodatkowym smaczkiem był element rywalizacji, a także możliwość poznania ciekawych miejsc Olsztyna. Grupy dopingował również fakt walki o przetrwanie planety! Wszyscy uczestnicy dotarli do celu i znaleźli zgubę. Ziemia została uratowana, a każdy z uczestników gry został obdarowany „orderem” Galaktycznego Libreratora.
 

Z poczuciem spełnionego obowiązku uczestnicy Forum udali się na zasłużoną kolację. I tu czekała na nich miła niespodzianka. Dla bibliotekarzy wystąpił Kameralny Zespół Muzyki Północno-Wschodniej i Popołudniowej PROFORMA . Rewelacyjny występ chóru naładował uczestników  pozytywną energią na następny dzień warsztatów.  

Miejsce innowacji 

Kreowanie wirtualnej przestrzeni biblioteki – na przykładzie projektu „Nowoczesne e-usługi w WiMBP im. C. Norwida w Zielonej Górze”. Dawid Kotlarek (WiMBP Zielona Góra)

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Zielonej Górze jest w trakcie realizowania projektu wdrażania nowych elektronicznych usług. Całość ma wdzięczną nazwę SUZI, czyli System Udostępniania Zasobów Informacyjnych. Na system składa się kilka elementów:

- serwis WWW,

- bazy danych (własne i zewnętrzne),

- e-learning – platforma zdalnego nauczania dla użytkowników biblioteki i bibliotekarzy,

- e-recenzje – element mający charakter społecznościowy, czyli opinie czytelników o książkach,

- platforma dla młodych artystów – podobnie jak wyżej element społecznościowy,

- digitalizacja na żądanie,

- wideokonferencje,

- serwis news365.pl - serwis informacyjny o wydarzeniach kulturalnych Zielonej Góry, skierowany do dziennikarzy i mieszkańców.

Miejsce innowacji 

E-booki w OPACU, jak to sobie wymyślili bibliotekarze z Białołęki i Bemowa. Jan Mroczek (BP Białołęka, Warszawa)
 

Pomysł na wypożyczanie e-booków wyszedł od zainteresowanych czytelników. Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Białołęka wykorzystuje system biblioteczny Mateusz, który dostosowuje do potrzeb wypożyczalni e-booków. Drugim, bardzo istotnym elementem warsztatu był przegląd aktualnej oferty rynku polskiego dotyczącego oferty e-książek. 
 

Wypracowano rozwiązanie polegające na dostępie przez katalog OPAC biblioteki  do zbiorów elektronicznych dostępnych na platformie dostawcy. Biblioteka nie ponosi kosztów dostępu do zasobu, kosztują ją jedynie rzeczywiste wypożyczenia czytelników. Warto dodać, że środki na projekt pochodzą od organizatorów bibliotek, czyli samorządów.
 

W takim systemie wypożyczeń istnieją również zagrożenia. Rynek e-booków w Polsce nie jest jeszcze duży, a właściciele praw autorskich niechętnie otwierają się na wypożyczenia elektroniczne. Konieczne jest poszerzenie oferty o kolejnych dostawców. Ponadto, proponowana oferta nie jest także dla każdego czytelnika. Zawsze będzie grupa osób, nawet przy dużej ofercie e-książek, która z różnych względów pozostanie przy tradycyjnej książce. Inną kwestią są ograniczenia sprzętowe i techniczne, np. zabezpieczenia elektroniczne DRM.

Wpływ rosnącej popularności self-publishingu na zmiany w środowiskach wydawniczych i bibliotekarskich. Marek Maruszczak (UWM Olsztyn)

Self-publishing, czyli samopublikowanie to wydawanie publikacji z maksymalnie ograniczoną liczbą pośredników, np. autor - drukarnia, e-publikacja – gdzie praktycznie wszystko jesteśmy w stanie zrobić samodzielnie. Wykładowca zbadał udział wydawnictw samopulikowanych  w bibliotekach, na przykładzie katalogu Biblioteki Narodowej. Ta próbka badawcza dała obraz, iż w Polsce jest to znikomy ułamek całego zasobu bibliotek. 
 

Nieco lepiej to wygląda w przypadku możliwości publikowania e-książek. Są już w Polsce serwisy, samodzielne, albo np. części księgarni, które umożliwiają self-publishing. Nie zabrakło również porównania do Stanów Zjednoczonych i serwisu Amazon, gdzie udział takich wydawnictw jest coraz bardziej widoczny i mamy już pierwszych milionerów, którzy swoją twórczość opublikowali jedynie elektronicznie poprzez księgarnię Amazona.

Rusz z miejsca  

Dobra dyskusja podstawą dobrego spotkania DKK. Mateusz Pejas (Fabryka Uśmiechu), Marek Jurowski (Instytut Książki)

Warsztat o prowadzeniu dyskusji rozpoczął się od interesującego ćwiczenia. Prowadzący podzielili uczestników losowo na obserwatorów i uczestników dyskusji . Jeden z prowadzących pełnił rolę moderatora dyskusji, a wylosowani dyskutanci mieli wcielić się w otrzymane role (znane tylko im). Po kilku minutach ćwiczeniowej dyskusji, już w gronie całej grupy warsztatowej została ona omówiona w dwóch aspektach: przebiegu samej dyskusji i zachowania prowadzącego. 

Następnie zostało omówione zagadnienie facylitacji, czyli wspierania grupy w prowadzeniu dyskusji. Składają się na nią takie czynnika, jak:

- komunikowanie się,

- rozwiązywanie problemów,

- podejmowanie decyzji,

- pozostanie bezstronnym wobec wypowiadanych treści,

- wspieranie grupy i każdego z jej członków, 

- stworzenie warunków, psychicznych i fizycznych, sprzyjających możliwościom  pełnego ujawnienia się możliwości grupy, 

- określenie celu dyskusji.

Narzędzia – techniki facylitacji zostały podzielone na trzy grupy:

I. Wzajemne rozumienie:

- Parafraza

- Podsumowanie

II. Angażowanie uczestników

- Odzwierciedlenie – powtórzenie

- Równoważenie – wyrównywanie opinii

- Tworzenie przestrzeni  - możliwość wypowiedzenia się 

- Udzielanie głosu

- Koordynacja dyskusji

III. Interakcja

- Bumerang – odbijanie 

- „Parkowanie” – stopowanie, ale i przeciwdziałanie, np. w przypadku „wycieczek” osobistych

- Nazywanie rzeczy po imieniu

- Utrzymanie dyskusji we właściwych torach

- Chronienie członków grupy przed wzajemnymi atakami 

Był to bardzo ciekawy warsztat, z którego wnioski przydadzą się nie tylko na spotkaniu DKK.

Forum zakończyło się wystąpieniem pt. „Biblioteka w czasach iPada, czyli co jeszcze możemy dla Państwa zrobić?” Pawła Brauna, dyrektora Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku. Wykład miał bardzo optymistycznym w przekaz – mimo szybkich zmian w otaczającym nas świecie biblioteki publiczne są potrzebne, mają się w miarę dobrze, a ich siłą są pracownicy, którzy umieją się do tych zmian dostosowywać. Czego doskonałym przykładem są Fora Młodych Bibliotekarzy. 


Zdjęcia z 8. Forum Młodyc h Bibliotekarzy można obejrzeć w serwisie Pulowerek.pl.