Wszystko, co chcieliśmy wiedzieć o norweskich bibliotekach i o co nie baliśmy się zapytać

W dniach 28-30 kwietnia 2010 roku odbyły się w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie drugie warsztaty projektu Biblioteki w społeczeństwie wiedzy – strategie dla przyszłości. Projekt realizuje Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego przy wsparciu udzielonym przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego w ramach Funduszu Wymiany Kulturalnej.

W programie spotkania znalazła się m.in. dyskusja polsko-norweska, oparta na pytaniach, jakie uprzednio przesłały biblioteki norweskie do bibliotek polskich i polskie do norweskich. Na spotkaniu warsztatowym zaprezentowano odpowiedzi pracowników bibliotek z obu krajów. Pytania bibliotek polskich przygotowała WBP w Krakowie.

Pierwsze z nich dotyczyło profilu osobowościowego przeciętnego użytkownika bibliotek publicznych w Norwegii. Okazało się, że najczęściej do bibliotek w tym kraju chodzą kobiety w wieku 16-24 lata (49% w swojej grupie wiekowej) i 25-44 lata (45 % w swojej grupie wiekowej), mające wyższe wykształcenie; wśród użytkowników bibliotek jest także dużo imigrantów, ale w większości korzystają oni z bibliotek w sposób pasywny (miejsce spotkań, miejsce spędzania czasu).

Kolejne pytanie dotyczyło statusu bibliotek publicznych pośród innych instytucji kultury w Norwegii. Okazuje się, że pod względem odwiedzin i zainteresowania społecznego norweskie biblioteki publiczne plasują się na 4-5 miejscu wśród 10 głównych instytucji kultury (do imprez kulturalnych jednak zalicza się w Norwegii także imprezy sportowe, stąd też pewien brak precyzji w określeniu miejsca bibliotek); natomiast w klasyfikacji instytucji kultury, których budżety w latach 2004-2007 rosły najszybciej, biblioteki zajmują... ostatnie miejsce.

Następne pytanie dotyczyło sfer działalności bibliotecznej w Norwegii, objętych ogólnokrajowymi standardami. Jak podano, obowiązują one w zakresie: wypożyczeń międzybibliotecznych, katalogowania i klasyfikacji, wymogów formalnych stawianym dyrektorom/kierownikom bibliotek (muszą mieć wykształcenie wyższe kierunkowe) itp.

Dalsze dwa pytania dotyczyły współpracy bibliotek terenowych z bibliotekami regionalnymi (odpowiednikami polskich bibliotek wojewódzkich). Odnośnie do form nadzoru merytorycznego bibliotek regionalnych – sprawowana przez nie superwizja sprowadza się w Norwegii do współpracy w zakresie wypożyczeń międzybibliotecznych, współplanowania układu nowo wznoszonych budynków bibliotecznych, ustalania form wykorzystywania zbiorów cyfrowych, konsultacji i doradztwa. Z kolei najczęściej zgłaszane przez biblioteki terenowe problemy dotyczą: zbiorów cyfrowych i wiedzy o nich, form współpracy zawodowej (uczestnictwo w koordynowanych przez biblioteki regionalne ogólnokrajowych programach) oraz zarządzania placówkami.

Kolejne pytanie dotyczyło typowych partnerów dla norweskich bibliotek publicznych. Otóż najczęściej współpracują one z innymi bibliotekami, muzeami, archiwami, organizacjami pozarządowymi, ABM-utvikling (Państwowe Centrum Archiwów, Bibliotek i Muzeów) i Biblioteką Narodową.

Następne pytanie dotyczyło wąskich specjalizacji bibliotek w poszczególnych regionach. W tym zakresie wskazano m.in. na tzw. bibliobusy, które finansują biblioteki z regionów (województw) położonych w górzystym, trudno dostępnym terenie.

Ostatnie pytanie zaskoczyło... obie strony: i pytających (okazało się, że mimo swego nieskomplikowania pytanie to strona norweska odebrała jako najtrudniejsze), i pytanych (gdyż zmuszeni byli przyznać, że nie mają danych statystycznych, by na nie odpowiedzieć). Tymczasem pytanie dotyczyło stopnia sfeminizowania zawodu bibliotekarza w Norwegii. Problem wynika z tego, że w tym kraju (zapewne w wyniku wdrożenia procedur antydyskryminacyjnych przy zatrudnianiu pracowników) nie prowadzi się statystyk dotyczących płci. Można jednak prześledzić strukturę zatrudnienia w 3 bibliotekach regionalnych uczestniczących w projekcie (Buskerud, Akershus, Vestfold) – imiona i nazwiska wszystkich pracowników merytorycznych tych placówek są bowiem dostępne w zamieszczonych na stronach WWW tych bibliotek książkach adresowych, uwzględniających służbowe e-maile i telefony kontaktowe. Określona na tej podstawie proporcja liczby zatrudnionych kobiet do liczby zatrudnionych mężczyzn wynosi 88:12 (w Polsce – wg badań przeprowadzonych na zlecenie FRSI – 95:5).