Publiczna po norwesku w 200. rocznicę

O tym czy biblioteka posiada status placówki publicznej czy naukowej w Norwegii decyduje nie rodzaj gromadzonych zbiorów, a jedynie to, kto może z niej korzystać. Biblioteka Narodowa w Norwegii, której zasoby są równie cenne dla historii piśmiennictwa narodowego, jak w Polsce czy innych krajach, jest najważniejszą biblioteką publiczną w Norwegii. Biblioteka Narodowa w Norwegii określana jest jako jedno z głównych źródeł wiedzy o Norwegii, Norwegach i sprawach istotnych dla Norwegii zarówno w kraju i zagranicą. Tworzy ona, zachowuje i organizuje dostęp do kolekcji różnych rodzajów mediów we wszystkich formatach.

W roku 2011 Biblioteka Publiczna w Norwegii obchodziła 200. rocznicę powstania Biblioteki Uniwersyteckiej w Oslo, która do roku 1990 pełniła funkcję głównej biblioteki kraju. Później ich drogi się rozeszły, natomiast na zabytkowym budynku Biblioteki Narodowej w dalszym ciągu widnieje wykuty w kamiennej elewacji historyczny napis: Universitetsbiblioteket.

Dwusetna rocznica kolekcji najważniejszych materiałów bibliotecznych Norwegii stała się okazją do przygotowania interesującej wystawy: „Pamięć narodu – kolekcja norweskiej Biblioteki Narodowej – 200 lat”. W czerwcu 2011 roku Norwegowie mogli uczestniczyć w głosowaniu internetowym i wybrać w ten sposób z bogatych zbiorów Biblioteki Narodowej te materiały, które uważają za najważniejsze. Serwis internetowy poświęcony wystawie  szeregował propozycje materiałów w kilku kategoriach: książki, gazety, czasopisma, muzyka, film i teatr, reklamy i plakaty, radio i telewizja, mapy i zdjęcia, rękopisy i ilustracje, emigracja do USA. Oddane głosy (ponad 13 000) posłużyły jako wskazówka do przygotowania ekspozycji w sali wystaw.

Jakie materiały wybrali Norwegowie? Wśród hitów, czyli tych pozycji, które uzyskały najwięcej kliknięć, nie brakuje tytułów dobrze znanych w Polsce, takich jak: „Krystyna córka Lavransa” Sigrid Undset, komiks z Kaczorem Donaldem w roli głównej (w wersji norweskojęzycznej), „Wyprawa Kon Tiki” Thora Heyerdahl’a, singiel zespołu A-Ha „Sun Always Shines On Tv”, katalog IKEA z roku 1979, czy w końcu „Saga o ludziach lodu” Margit Sandemo. Wśród najpopularniejszych znalazły się także audycja telewizyjna z 1972 roku prezentująca wyniki pierwszego głosowania, w którym Norwegowie opowiedzieli się przeciwko wstąpieniu do Unii Europejskiej, kartka pocztowa z 1970 r. z fiordami w tle, film reklamujący fabrykę słodyczy Freia z 1958 r., certyfikat naturalizacji wydany w USA obywatelowi Norwegii w 1882 r., norweska edycja „Big Brothera” z 2001 r., broszura informacyjna Islamskiego Centrum Kulturalnego w Norwegii, transmisja meczu Norwegia-Brazylia z 1998 r., pochodzące z 1973 r. oficjalne zdjęcie Króla Olafa V zmarłego w 1991 r.

Zwolennicy kultury wysokiej mogliby zakwestionować tego rodzaju vox populi, wybór traktujący materiały kultury popularnej na równi z perełkami piśmiennictwa. A może warto jednak dostrzec w tym demokratycznym wyborze dumę z osiągnięć własnego narodu i jego wyborów. Wystawa w Bibliotece Narodowej w Norwegii obrazuje 200 lat historii kraju widzianej oczami swoich obywateli, czyli w sposób bardzo dosłowny traktuje tytuł wystawy – „Pamięć narodu”.

Czy zdecydujemy się znaleźć odrobinę miejsca w naszych bibliotekach na pamięć naszego narodu, aby za 20, 30 lat móc dać szansę współuczestniczenia w naszym święcie całej społeczności, której służymy?
Każda biblioteka publiczna w swojej gminie jest biblioteką narodową – głównym źródłem wiedzy o swoim lokalnym narodzie. Czy jesteśmy jednak w stanie na kolejne lecie naszej placówki dać mieszkańcom możliwość demokratycznego wyboru tych najbardziej znaczących dla ich tożsamości materiałów?

Każda społeczność lokalna tworzy wspólnotę historii i teraźniejszości, która ważna jest dla wszystkich tych, którzy do niej dołączyli lub z niej odeszli. Każda społeczność potrzebuje też instytucji, która tę historię zatrzyma. Najstarsza księga parafialna, popularny serial telewizyjny nakręcony w naszej miejscowości przy współudziale mieszkańców, świadectwo szkolne kogoś, kto z naszego środowiska dawno już wyszedł, a teraz podziwia go cała Polska, wywiad z najstarszą mieszkanką gminy, zdjęcie pożaru kościoła, kronika szkolna z czasów naszych rodziców, film z meczu lokalnej drużyny piłkarskiej – to wszystko tworzy naszą tożsamość.

Tekst powstał jako efekt wizyty studyjnej w Bibliotece Narodowej w Norwegii w październiku 2011 r. Projekt został zrealizowany przy wsparciu udzielonym przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię, poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Mechanizmu Finansowego w ramach Funduszu Stypendialnego i Szkoleniowego.