- Strona główna
- [Biuletyn]
XVI Pińczowskie Spotkania Historyczne.
W poniedziałek 24 września, w Miejskiej i Gminnej Bibliotece Publicznej w Pińczowie, odbyły się XVI Pińczowskie Spotkania Historyczne. Temat tegorocznej sesji to "DOBRE CZASY ARCHEOLOGII PIŃCZOWSKIEJ. WZGÓRZE ZAMKOWE I WIERCISZÓW W LATACH 1960-1971". Referaty wygłosili Waldemar Gliński i Jerzy Znojek. Dodatkowo głos zabrał Dariusz Greń, pracownik Muzeum Regionalnego w Pińczowie, który przedstawił efekty ostatnich wykopalisk archeologicznych w Krzyżanowicach Dolnych.
Sesja rozpoczęła się od wystąpienia dyrektor Miejskiej i Gminnej Biblioteki Publicznej Jolanty Opoki. Głos zabrali także Burmistrz Miasta i Gminy Pińczów Włodzimierz Badurak oraz Starosta Powiatu Pińczowskiego Jan Moskwa.
Waldemar Gliński wygłosił referat zatytułowany "Co wiemy, a czego nie wiemy na temat zamku w Pińczowie".
Wzgórze zamkowe w Pińczowie jest zabytkiem, gdzie można zobaczyć nieliczne relikty niegdyś potężnego zamku oraz interesującą historię tego obiektu. Historia wzgórza zamkowego, od czasu wykorzystania tego terenu na cele osadnicze, jest chronologicznie następująca:
1. Gród wczesnośredniowieczny - istniał w okresie XI/XII – połowa XIII wieku. Został po nim m.in. fragment wału obronnego z gliny i drewna.
2. Pierwszy zamek murowany - datowany był na zaawansowany wiek XIII-XIV. To obiekt militarny: od północnej strony miał głęboką fosę i (prawdopodobnie) od strony wschodniej dużą okrągłą basztę.
3. Zamek – rezydencja Zbigniewa Oleśnickiego, biskupa krakowskiego. Gotycki, zbudowany ok. 1425 – 1455. Jego makietę wg profesora Adama Miłobędzkiego można zobaczyć w Muzeum Regionalnym w Pińczowie.
4. Zamek Myszkowskich - właściciele dokonali dwukrotnej przebudowy: po raz pierwszy w końcu XVI w. przez Zygmunta Myszkowskiego (rezydencję przebudował Santi Gucci), a po raz drugi w latach około 1630 – 1640 przez Ferdynanda Myszkowskiego (dokonuje kolejnych prac budowlanych). Najbliższe otoczenie zamku zagospodarowano: pod zamkiem założono ogród, był zwierzyniec, pawilony i zaplecze gospodarcze oraz fortyfikacje ziemne. Dziedziniec zamkowy otrzymał trwałą nawierzchnię z dużych płyt kamiennych. W latach potopu szwedzkiego, w 1657 r., zamek był krótko okupowany, nie spowodowało to jednak zniszczenia obiektu.
5. Zamek Wielopolskich - od roku 1727 nastąpił zmierzch świetności zamku. Zaledwie około pięćdziesiąt lat starczyło, by ta wspaniała budowla zamieniła się w ruinę. U schyłku XVIII w. zamek przestał pełnić dotychczasową funkcję rezydencji możnowładczej; Wielopolscy przenoszą swą siedzibę do miasta. Zamek zaniedbany i popadający w zniszczenie, zostaje przed 1799 r. częściowo rozebrany na polecenie Franciszka Wielopolskiego.
Prace rozbiórkowe dokonywano przez XIX wiek, m.in. kiedy mieszkańcy Pińczowa zamienili ruiny w kamieniołom. W latach I wojny światowej zburzony został mur zamkowy, co ostatecznie zamknęło jego historię.
Jerzy Znojek, dyrektor Muzeum Regionalnego w Pińczowie, wygłosił referat "Na tropie zaginionej wsi Wierciszów (wykopaliska 1969-1971)".
Nazwa wsi Wierciszów pojawiła się w źródłach po raz pierwszy na początku XIV w. W dokumencie z 1307 r. występuje jako świadek niejaki Sobiesław z Wierciszowa. Wieś leżała między dzisiejszym osiedlem Grodzisko a wsią Pasturka.
W pierwszej połowie XIV w. istniał w Wierciszowie kościół parafialny należący do dekanatu w Kijach. Według tradycji przekazanej przez Jana Długosza miał on pochodzić z fundacji Piotra Własta, możnowładcy żyjącego w pierwszej połowie XII w. Od początku drugiej ćwierci XIV w. plebani z Wierciszowa płacili świętopietrze. Pierwsza taka wiadomość pochodzi z roku 1326. Następne znajdują się w rachunkach świętopietrza z lat 1346-1358. Występuje wreszcie kościół w Wierciszowie w dokumencie z roku prawdopodobnie 1385, w którym biskup krakowski Jan z Radlicy rozstrzyga spór między patronami tego kościoła o prawo prezencji (przedstawienia kandydatury) plebana. Sam kościół znamy z XV-wiecznego opisu Długosza. Świątynia pw. Najświętszej Marii Panny wykonana była z ciosów kamiennych. Do parafii oprócz samego Wierciszowa należały jeszcze: Pińczów, Pasturka i Kowala. Parafianie oddawali proboszczom dziesięciny, a ci mieli jeszcze dodatkowe dochody z dwóch łanów roli, sadzawki i łąki. Musieli jednak oczywiście płacić świętopietrze.
Obok Wierciszowa powstała wieś Pińczów. O jej początkach nie wiadomo prawie nic. Najdawniejsze dokumenty nie podają nazwisk właścicieli zarówno Pińczowa, jak i Wierciszowa. Około roku 1424 Pińczów znalazł się w rękach Oleśnickich herbu Dębno. Bardzo szybko, bo już w 1428 r. Pińczów stał się miastem. Awans Pińczowa przypieczętował upadek Wierciszowa. Zabrano stąd parafię, przenosząc ją do miasta, tu też przeprowadziła się większość jego mieszkańców. Opuszczony kościół z białego kamienia niszczał, a po popadnięciu w ruinę został rozebrany w wiekach późniejszych. Według tradycji ocalał z niego gotycki dzwon, który zawieszono na dzwonnicy miejskiego kościoła św. Jana.
Sesję zakończyło wystąpienie Dariusza Grenia. Przedstawił on wstępne wyniki prac archeologicznych, dokonanych latem tego roku w Krzyżanowicach Dolnych. Prace te poprzedzały budowę garażu w miejscowości Krzyżanowice Dolne. Archeolodzy odkopali dwa groby. Znaleziono w nich ozdoby (zausznica wierzbowata, szpile kościane, groty, paciorki ceramiczne) wskazujące, że pochodzą one z okresu tzw. kultury mierzanowickiej datowanej na 2,4-1,7 tys. lat p.n.e. W pierwszym grobie znajdowały się szczątki osoby w wieku ok. 20-25 lat. Prawdopodobnie była to kobieta, co potwierdziły późniejsze badania antropologiczne. Drugi grób to właściwie zbiorowa mogiła, w której ułożonych jest naprzemiennie 9 ciał. Wstępna analiza antropologiczna wskazuje, że są to szczątki młodych mężczyzn, w wieku od 10 do 15 lat. W tej chwili naukowcy nie znają jeszcze przyczyny śmierci tych osób, trwają prace badawcze, mające to wyjaśnić. Archeolodzy chcą w przyszłym roku kontynuować wykopaliska w Krzyżanowicach Dolnych, gdyż wiele wskazuje na to, że może się tam znajdować większe cmentarzysko.
Referaty z tegorocznej sesji będzie można przeczytać w Zeszycie Historycznym, który tradycyjnie zostanie wydany po Spotkaniach. Już teraz można nabyć w Bibliotece Publicznej Zeszyty z poprzednich lat, w tym najnowszy, piętnasty z sesji zeszłorocznej.
Jolanta Opoka
MGBP w Pińczowie
www.pinczow.biblioteka-publiczna.pl
