program rozwoju biblioteki

220 lat temu, 21.08.1793 r. w Berlinie urodziła się późniejsza księżna żagańska  Dorota Talleyrand-Perigord, najmłodsza z czterech córek księcia kurlandzko-żagańskiego Piotra Birona i Anny Charlotty Doroty von Medem. Źródła podają, że biologicznym ojcem Doroty był hrabia Aleksander Batowski, z którym jej matka miała romans.

Obdarzona urodą i inteligencją, otoczona bogactwem wiodła życie dostatnie, z romantycznymi przygodami i przyjaźniami, ale i nieszczęśliwe zarazem. Wychowywana w Berlinie, od piątego roku życia uczyła się pod kierunkiem swojego nauczyciela, Scypiona Piattolego. Przyszła księżna Żagania zdobyła solidne wykształcenie w duchu oświecenia. Znajomość trzech języków obcych: francuskiego, angielskiego i włoskiego  oraz wyniesione z domu zamiłowanie do kultury pozwoliły jej na nieskrępowane poruszanie się w świecie literatury, sztuki i polityki. Dorota uczestniczyła bowiem lub  była świadkiem wielkich międzynarodowych wydarzeń, osobiście znała wielu monarchów,  polityków, przyjaźniła się i korespondowała z wybitnymi artystami. Należała do najbardziej wpływowych kobiet w XIX wiecznej Europie.
          Bardzo ważną postacią jej dzieciństwa i wczesnej młodości był współtwórca Konstytucji 3 Maja i prywatny sekretarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, włoski ksiądz, Scypion Piattoli. Wyrazem szacunku i przywiązania  do niego było to, że nie rozstawała się z medalionem z podobizną swojego nauczyciela. To głównie dzięki niemu darzyła sentymentem Polskę, jej kulturę i historię, a który niewątpliwie przekazała wychowywanym przez siebie wnuczkom. Marzyła nawet o poślubieniu Adama Jerzego Czartoryskiego. Niestety, Dorota została ofiarą  intrygi politycznej uknutej przez jej matkę i francuskiego ministra Karola Maurycego Talleyranda i 22.04.1809 r. została wydana za jego bratanka, hulakę, rozpustnika i hazardzistę Edmunda Talleyranda-Perigorda. Dwa lata później odeszła z Kościoła ewangelicko-augsburskiego do rzymskokatolickiego. W roku 1811 urodziła syna Ludwika Napoleona, w 1813 drugiego syna Aleksandra, a w roku 1820 jedyną córkę Paulinę. Związek z Edmundem od początku nie był szczęśliwy i zakończył się rozwodem w roku 1822. Ale już od 1816 r. Dorota związana była z Karolem Maurycym Talleyrandem i to on był biologicznym ojcem Pauliny. W roku 1838 r. uczynił Dorotę swoją jedyną spadkobierczynią.
          Po jego śmierci wyjechała z Francji i przyjechała do Zatonia  koło Zielonej Góry. W tym czasie przejęła od swojego siostrzeńca Żagań. W Zatoniu Dorota poznała i pokochała dużo młodszego od niej księcia Feliksa Lichnowskiego, który zginął w roku 1848.
          Pierwsze lata panowania księżnej Doroty w rodzinnym mieście zbiegły się nie tylko z tragicznym zakończeniem romansu, ale i opieką nad wnuczkami: córką Pauliny Marią Dorotą oraz Klementyną, najstarszą córką  Aleksandra. Mimo złego stanu psychicznego, księżna oddawała się również intensywnej i szeroko zakrojonej działalności na rzecz miasta i swojego bezpośredniego otoczenia, bowiem Dorota zastała Żagań bardzo zniszczony, w stanie dużego zaniedbania znajdował się również pałac i otoczenie. Poczuła się bardzo potrzebna
          Wiele serca włożyła w rozbudowę książęcej rezydencji i parku. Dbała o wyeksponowanie portretów rodziny, czym podkreślała swoje kurlandzkie korzenie i przynależność do rodu Bironów, natomiast portrety  związanych z nią osobistości wskazywały na jej wysoki prestiż społeczny. Wiele pomieszczeń poprzez swój wystrój zyskało historyczny charakter. Wnętrza pałacowe z czasów panowania księżnej Doroty oddają pochodzące z 1850 r. gwasze. Tworzenie, budowanie oraz uczestniczenie w wielkim ruchu umysłowym i kulturalnym stało się jej pasją. Dorota ze wszystkich sił dążyła do odbudowy i kontynuowania dzieła swojego ojca, jakim było uczynienie z żagańskiej  siedziby książęcej ośrodka kulturotwórczego o ponadregionalnej randze.
          Czas panowania najmłodszej z księżniczek kurlandzkich w Żaganiu to okres wielkiego rozkwitu miasta. Dorota fundowała ochronki i stypendia dla zdolnych dzieci z ubogich rodzin. Dbała o rozwój oświaty. Tworzyła, wizytowała, dofinansowywała  i patronowała szkołom dla ewangelików i katolików. Ufundowała szkołę elementarną na Przedmieściu Bożnowskim zwaną Szkołą Doroty, a progimnazjum, dzięki jej zabiegom, rozporządzeniem króla Fryderyka Wilhelma IV zyskało rangę pełnego gimnazjum. Odbudowała rzymskokatolicki kościół p.w. Św. Krzyża i przeznaczyła go na rodzinne miejsce pochówku. Nie pomijała również potrzeb parafii ewangelickiej finansując remont kościoła Św. Trójcy (Łaski).
Największą inicjatywą dobroczynną księżnej Doroty dla miasta było jednak założenie i oddanie do użytku  w 1859 r. szpitala p.w. Św. Doroty otwartego dla chorych bez względu na wyznanie, w którym prowadzono najnowocześniejsze w tamtych czasach metody leczenia. Poza pomieszczeniami gospodarczymi i mieszkalnymi dla obsługi mieściła się w nim kaplica szpitalna, kostnica, pokój dla umysłowo chorych, laboratorium, apteka, izolatka, pokoje dla kobiet i dla mężczyzn, osobne pokoje dla chorych sióstr zakonnych, łazienka, pokój do rozmów i pokój do konsultacji. Chorym zapewniono również niewielką bibliotekę z dziełami o tematyce religijnej.
          Ogromnym przedsięwzięciem księżnej żagańskiej było  założenie parku w typie krajobrazowym. Do prac nad tym  przystąpiła wkrótce po objęciu panowania w księstwie żagańskim.  Przy rozbudowie parku Dorota zatrudniała najuboższych.  Trudno jest opisać zmiany poczynione na jego terenie za czasów Doroty bez uwzględnienia tego, co zostało wykonane w czasach Piotra Birona, gdyż stanowią one odrębny temat. Stan parku żagańskiego, uznanego za jeden z najpiękniejszych w Europie, również oddają wykonane na zlecenie księżnej gwasze. Dbałość o własne potrzeby godziła Dorota z działalnością charytatywną, filantropijną, oświatową i kulturalną. Może dzięki temu właśnie wydarzenia rewolucyjne z 1848 r. ominęły Żagań. Dla swoich poddanych była dobrą księżną.
          Dorota de Talleyrand-Perigord miała wielu przyjaciół wśród najwyżej postawionych osobistości ówczesnej Europy, a jednym z nich był  Fryderyk Wilhelm IV i jego rodzina. Na jej zaproszenie w mieście przebywali  wielcy politycy, artyści, członkowie pruskiej rodziny królewskiej oraz najbardziej znaczące elity towarzyskie. Kwitło życie kulturalne, polityczne i towarzyskie. W pałacu wystawiane były sztuki teatralne, organizowane wieczorki muzyczne i koncerty. Na odbywające się w pałacu koncerty i przedstawienia zapraszani byli  również mieszkańcy miasta i okolic, co bez wątpienia miało wpływ na kształtowanie się życia kulturalnego i umysłowego w Żaganiu. Z różnych okazji w pałacu wydawane były też wielkie bale. Księżna wyprawiła również wesela dwóm wnuczkom. Marię Dorotę namówiła do ślubu z księciem Antonim Fryderykiem Wilhelmem Radziwiłłem, a na ich ślubie 03.10.1857 r. zagrał sam Franciszek Liszt. Klementyna natomiast wyszła za mąż za hrabiego Aleksandra Lubicz Orłowskiego, a ślub odbył się w 20.02.1860 r. również w Żaganiu. 
          Księżna żagańska Dorota de Talleyrand-Perigord zmarła 19.09.1862 r. i została pochowana w kościele p.w. Św. Krzyża. Źródła podają, że w pogrzebie uczestniczyło ok. 10 tys. osób. Pozostawiła bogatą spuściznę we wszystkich aspektach podejmowanej przez siebie działalności, a czas jej panowania był dla Żagania okresem największego rozkwitu. Bez aktywności tej niezwykłej księżnej w różnych sferach życia, miasto prawdopodobnie nie podźwignęłoby się z zastoju jaki nastąpił po śmierci jej ojca, księcia Piotra Birona. Nawet dziś dla mieszkańców Żagania Księżna Dorota pozostaje jedną z najbardziej zasłużonych  postaci w dziejach jego historii. Bardzo miłym akcentem będącym jak gdyby kontynuacją kulturalnej działalności Doroty jest fakt, że pałac, jak przed laty, wciąż rozbrzmiewa muzyką. Dziś również gości w swoich podwojach najbardziej uzdolnionych muzyków z całego świata oraz Polski, którzy w ramach Letniej Akademii Muzycznej, Międzynarodowego Forum Perkusyjnego, Ogólnopolskiego Turnieju Pianistycznego właśnie w naszym mieście pod okiem wybitnych profesorów szlifują swój talent i umiejętności przed przystąpieniem do prestiżowych konkursów. Tak jak za czasów Doroty mieszkańcy miasta i okolic byli zapraszani na odbywające się w pałacu koncerty, tak i dziś mają możliwość kontaktu z muzyką najwyższej klasy. W Pałacu jak i jego otoczeniu odbywają się także i inne imprezy kulturalne, których nie sposób w tym miejscu wyliczyć.

Miejska Biblioteka Publiczna w Żaganiu z siedzibą w Pałacu Książęcym dla uczczenia 220. rocznicy urodzin Księżnej Żagańskiej zorganizowała w Czytelni Ogólnej wystawę obrazów żagańskiej malarki Iriny Świątek, przedstawiających wizerunek miasta w czasach księżnej Doroty, natomiast w sierpniu w Oddziale dla Dorosłych zorganizowano wystawę poświęconą Dorocie, jej rodzinie i zasługom dla miasta. We wrześniu, ta sama wystawa wzbogacona o materiały podkreślające związki Doroty z Polską i Polakami będzie stanowiła uzupełnienie ekspozycji organizowanej przez Forum Społeczne Miast i Gmin Powiatu Żagańskiego i nawiązującej do tegorocznego hasła Europejskich Dni Dziedzictwa: Nie od razu Polskę zbudowano. MBP jest również współorganizatorem VI Parafialnego Spotkania z Muzami przy kościele p.w. Św. Krzyża, podczas którego o księżnej żagańskiej Dorocie de Talleyrand-Perigord będzie mówił Jarosław Skorulski ze Stowarzyszenia Nasze Zatonie.



(Żródła: Karol Stefan Orłowski, Orłowscy. Historia jednej rodziny, Warszawa 2002  ;   Jerzy Piotr Majchrzak, ...więcej niż życie. Dorota Talleyrand-Perigord i jej czasy, Żagań 2004   ;  Katarzyna Adamek-Pujszo, Działalność kulturotwórcza książąt żagańskich Bironów cz. I i II, Zielona Góra 2007;  http://www.naszezatonie.org.pl)