program rozwoju biblioteki

San Rafael to niewielkie miasto (60 tys. mieszk.), położone 20 km na północ od San Francisco. Biblioteka publiczna funkcjonuje w nim od 105 lat; jej powierzchnia użytkowa nie przekracza jednak 1.400 m kw., zaś powierzchnia jedynej filii wynosi niecałe 45 m kw. Jak przyznała S. Houghton, jej placówka uzyskuje jedno z najniższych finansowań wśród bibliotek regionu. Amerykański gość przemierzył ocean i przyjechał do Polski bynajmniej nie po to, by utyskiwać na niskie dotacje od lokalnego samorządu, lecz by przedstawić pomysł biblioteki partycypacyjnej, czyli biblioteki niejako współtworzonej przez mieszkańców danej społeczności, gdyż wsłuchującej się w jej zapotrzebowania i te zapotrzebowania realizującej.

Wśród 13 przykładów takich bibliotek warto wspomnieć o projekcie HYPE Makerspace, realizowanym przez bibliotekę publiczną w Detroit (w stanie Michigan). Idea makerspace polega na spotykaniu się ludzi w miejscu publicznym (np. bibliotece) w celu wymiany umiejętności. Przypomina trochę znane już w Polsce banki czasu, ale funkcjonuje bez aspektu rozliczeniowego. I tak w bibliotece w Detroit młodzież w wieku 13-18 lat spotykała się w celu wspólnych napraw rowerów, szycia własnoręcznie zaprojektowanej odzieży czy tworzenia wyszywanek.

Z kolei biblioteka publiczna w Oak Park (w stanie Illinois) zaproponowała swoim użytkownikom dzielenie się spostrzeżeniami nabytymi w czasie podróży (projekt Idea Box). W bibliotece zainstalowano 5 skrzynek stylizowanych na skrzynki pocztowe, do których użytkownicy mieli wrzucać swoje spostrzeżenia, spisane na kartach przypominających klasyczne widokówki. Każdy miał dokończyć zdanie Podczas podróży nauczyłem się, że…. Spostrzeżenia podzielono na 5 kategorii: Doświadczenia, Przygody, Nieznane miejsca, Co zrobić, gdy się zgubiłeś, Wyobrażenia.

Wśród wymienianych przez S. Houghton projektów trafił się również i taki, który okazał się zupełnie chybiony. Biblioteka w San Antonio (w stanie Teksas) zaproponowała swoim użytkownikom zbiory wyłącznie w formie cyfrowej. I książki, i muzyka dostępne są jedynie w formie plików elektronicznych. W bibliotece nie ma fizycznie żadnych zbiorów; znajdują się w niej terminale dostępowe, z których można odczytywać lub odsłuchiwać cyfrowe zasoby placówki. Problem w tym, że biblioteka zlokalizowana jest w uboższym rejonie stanu Teksas, w którym znajomość technologii ICT wśród mieszkańców czy nawet ogólnie – dostępność komputerów w gospodarstwach domowych – nie jest zbyt wysoka. W rezultacie jedyne, co osiągnięto, to… spadek użytkowników biblioteki; placówka w San Antonio jest więc przykładem niedopasowania oferty bibliotecznej do potrzeb lokalnej społeczności.

W tym ostatnim aspekcie, tj. konieczności korelacji oferty bibliotek z oczekiwaniami środowiska lokalnego, jedna z bibliotek – a mianowicie biblioteka z Berkeley (w stanie Kalifornia) – posunęła się do przedsięwzięcia, które wśród uczestników spotkania wzbudziło najwięcej kontrowersji. Na życzenie mieszkańców biblioteka stała się typową wypożyczalnią narzędzi (projekt Tool Lending Library). Posługując się kartą biblioteczną, użytkownik może bezpłatnie wypożyczyć z biblioteki… piłę tarczową czy sekator, wraz z podręcznikiem obsługi pożyczanego narzędzia!

Prezentacja S. Houghton wywołała żywą dyskusję, zwłaszcza że w spotkaniu oprócz bibliotekarzy uczestniczyli również studenci Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie oraz zainteresowani tematyką użytkownicy Arteteki WBP w Krakowie.

Współorganizatorami spotkania były Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego i Konsulat Stanów Zjednoczonych w Krakowie. Spotkanie zrealizowano w ramach projektu america@your library, sfinansowanego ze środków Departamentu Stanu USA.