program rozwoju biblioteki

Zbiory polskich bibliotek publicznych w sąsiedztwie ksiąg gromadzonych przez British Library, reprodukcji zabytków Luwru, Muzeum Orsay, uwiecznionych dzieł Leonarda da Vinci, inkunabułów z Biblioteki Katalonii, czy dzieł Kartezjusza, Darwina i nagrań utworów Giuseppe Verdiego? A jednak. Mija bowiem już ponad rok od uruchomienia Europejskiej Biblioteki Cyfrowej - Europeany i przeszło trzy miesiące od włączenia do jej zasobów informacji o cyfrowych wersjach zbiorów zgromadzonych przez polskie instytucje. Europeana stała się obecnie jednym z najbardziej rozpoznawalnych serwisów prezentujących cyfrowe kopie materiałów dostępnych w bibliotekach, archiwach, muzeach i archiwach audiowizualnych.

Twórcy projektu mają na celu rozwijanie portalu stanowiącego w internecie punkt dostępu do europejskiego dziedzictwa kulturowego i naukowego. W momencie uruchomienia, w listopadzie 2008 roku, portal dostarczał informacje o 2 milionach takich materiałów jak cenne rękopisy, starodruki, czasopisma, filmy, nagrania, audycje radiowe i telewizyjne, fotografie, mapy, nuty, zdjęcia obiektów muzealnych, plakaty, afisze, reprodukcje obrazów, a także opracowania naukowe i inne współczesne teksty.

Po roku od czasu uruchomienia do serwisu dołączone zostały informacje o zdigitalizowanych zasobach polskich bibliotek, które na gruncie europejskim również miały szansę pochwalić się bogatymi zbiorami. Grudniowe poszerzenie Europeany zaowocowało tym, iż w serwisie dostępne są informacje o ponad 5 milionach obiektów cyfrowych pochodzących z przeszło 1000 instytucji z całej Europy. Do zbioru tego włączone zostało 300 tysięcy polskich publikacji. Stało się to możliwe dzięki dobrze rozwiniętej sieci 40 regionalnych i instytucjonalnych bibliotek cyfrowych, których połączenie w jeden serwis gromadzący i udostępniający dane - Federację Bibliotek Cyfrowych - ułatwiło dostarczenie Europeanie informacji (metadanych) o zbiorach zgromadzonych w naszym kraju.

Warto podkreślić, iż w tworzeniu bibliotek cyfrowych biorą udział takie instytucje jak biblioteki publiczne (wojewódzkie, powiatowe, miejskie, gminne), biblioteki uczelni państwowych, niepublicznych, wydawnictwa, archiwa, muzea i stowarzyszenia. Różnorodność włączonych w przedsięwzięcia digitalizacyjne jednostek wpływa znacząco na bogactwo prezentowanego zasobu. Dobrym przykładem internetowej współpracy wielu organizacji może być Śląska Biblioteka Cyfrowa, której cyfrowy zasób tworzy 43 instytucji-uczestników, z których 21 to biblioteki publiczne.

Jak zatem mogą się one zaprezentować w sąsiedztwie europejskich dzieł? W materiałach udostępnianych na cyfrowym gruncie znajdą się przede wszystkim skany cennych zbiorów z ubiegłych stuleci. Dla przykładu - wśrod publikacji udostępnionych przez Książnicę Beskidzką z Bielska-Białej znajduje się kilka tomów osiemnastowiecznego starodruku "Rudimenta historica". Miejska Biblioteka Publiczna w Dąbrowie Górniczej prezentuje między innymi dawne wydania nut "Pieśni wieczornej" Stanisława Moniuszki, jak i "Marzenia" Roberta Schumanna. Biblioteka ta udostępniła również bogaty zbiór pocztówek dokumentujących życie regionu z początku XX wieku. Cyfrowa kopia dzieła z końca XIX wieku "Obraz literatury polskiej" Piotra Chmielowskiego, wydanego przez Gebethnera i Wolffa - to jedna z pozycji udostępnionych przez Miejską i Gminną Bibliotekę Publiczną w Głubczycach. Natomiast Miejska Biblioteka Publiczna z Zabrza udostępniła skany takich dzieł jak np. dziewiętnastowieczna biografia autorstwa Franciszka Paszkowskiego pt. "Dzieje Tadeusza Kościuszki, pierwszego naczelnika Polaków". W Śląskiej Bibliotece Cyfrowej, jak i w Europeanie, zobaczymy także cyfrowe wersje takich starodruków, jak traktujący o geograficznej historii Polski "Widok Krolestwa Polskiego ze wszystkiemi woiewodztwami..." i kilkunastotomowy zbiór najważniejszych dzieł braci polskich "Bibliotheca Fratrum Polonorum" udostępniony przez Bibliotekę Śląską.

Jednak w projektach digitalizacyjnych z powodzeniem mogą uczestniczyć także takie biblioteki, które w swoich zbiorach nie posiadają tak cennych dzieł. Biblioteki często powadzą działalność wydawniczą, a publikacja w internecie własnych wydawnictw zwiększa szansę ich skutecznego promowania. Wśród udostępnionych przez biblioteki publiczne w Śląskiej Bibliotece Cyfrowej własnych wydawnictw znajdują się opracowania na temat kultury regionu, jego historii, utwory literackie lokalnych autorów, a nawet antologie twórczości czytelników bibliotek. Przykładem mogą być pozycje wydawane przez Bibliotekę Miejską w Cieszynie, np. Joanny Jurgały-Jureczki "Historie zwyczajne i nadzwyczajne czyli Znani literaci na Śląsku Cieszyńskim", Beaty Sabath "Strofy sercem pisane", czy zbiór utworów poetyckich z konkursów organizowanych przez tę bibliotekę pt. "Ziemia Cieszyńska wierszem malowana". Z kolei Biblioteka Publiczna w Częstochowie wydaje kwartalnik kulturalny "Aleje 3", z którego treścią również możemy zapoznać się online.

Uregulowanie odpowiednimi umowami kwestii praw autorskich pozwala dostarczać do bibliotek cyfrowych również wydawnictwa współczesne wydane przez inne instytucje. Miejska Biblioteka Publiczna w Żorach udostępniła w ten sposób pozycję pt. "Śmierć przyszła wiosną", będącą upamiętnieniem pomordowanych w czasie wojny mieszkańców tego regionu, a wydaną przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Rybniku wraz z Towarzystwem Miłośników miasta Żory. Książkę również dotyczącą czasów wojennych - "Bitwa graniczna pod Pszczyną", do której opublikowania przyczyniło się Wydawnictwo Ministerstwo Obrony Narodowej wraz z Wydawnictwem Ponidzie Press - prezentuje Miejsko-Powiatowa Biblioteka Publiczna w Pszczynie. Natomiast zawarcie umowy ze spadkobieracmi Emila Zegadłowicza zaowocowało udostępnieniem w cyfrowej formie przez Książnicę Beskidzką unikalnej regionalnej kolekcji dzieł tego autora.

Powszechne jest także udostępnianie w bibliotece cyfrowej przez biblioteki publiczne lokalnych czasopism. Wspomniana wcześniej Miejska i Gminna Biblioteka Publiczna w Głubczycach regularnie publikuje wydawany przez Radę Miejską miesięcznik "Głos Głubczyc". Dobrym przykładem może być również bogate archiwum tygodnika Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej "Kronika" budowane przez Książnicę Beskidzką.

Powyższe przykłady to tylko nieliczne pozycje z bogatego regionalnego zasobu bibliotek, o którym informacje trafiają za pośrednictwem biblioteki cyfrowej do Europeany. Co więcej, informacje te, podparte systemem wzajemnych linków pozwalają europejskim czytelnikom dotrzeć bezpośrednio do witryny biblioteki miejskiej, gminnej czy powiatowej. Tym samym cenne zbiory gromadzone lokalnie przez biblioteki ze wspomnianego powyżej terenu Śląska, a także innych regionów Polski, mają szansę zdobywać czytelników z Europy, jak i całego świata. Wiedza o gromadzonych zbiorach zyskuje szeroki zasięg, a same zbiory mają  okazję znaleźć się w bogatym, nierzadko światowej sławy wirtualnym sąsiedztwie, jakie zapewnia Europeana.

O jej kolorycie i funkcjonalnościach - w następnym odcinku.


autorka: Monika Jędralska, Biblioteka Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu