program rozwoju biblioteki

 SCENARIUSZ 

Usiądź na moim miejscu  

Niniejszy scenariusz zajęć został przygotowany przez Fundację Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo na potrzeby kampanii Tydzień z Internetem 2013. Celem spotkania jest uświadomienie jego uczestnikom, z jakimi trudnościami spotykają się osoby niepełnosprawne podczas codziennego korzystania z Internetu. 

W ciekawej i przystępnej formie warsztatowej przybliżymy uczestnikom trudności, jakich doświadczają osoby z różnego rodzaju niepełnosprawnością pracując na komputerze, wykorzystując Internet. Pokażemy ciekawe możliwości i rozwiązania związane z nowoczesnymi technologiami ICT do pokonania barier przy korzystaniu z komputera i Internetu. Podczas zajęć będzie można sprawdzić „jak to działa”!

• Spotkanie zaplanowane jest na 1 – 1,5 godziny.
• Wiek uczestników: 12+
• Uczestnicy spotkania będą pracować w grupach od 6 do 8 osób.

Jak należy przygotować się do spotkania

SPRZĘT, OPROGRAMOWANIE, WYPOSAŻENIE

Do przeprowadzenia zajęć potrzebne są: 

• komputery z dostępem do Internetu (jeden na uczestnika - jeśli komputerów jest mniej, to uczestnicy mogą zmieniać się przy komputerze) z podstawowym oprogramowaniem: 
  
  - pakiet biurowy (dowolny);
  - program graficzny (np. GIMP);
  - przeglądarka www;
   
• w miarę możliwości dla każdego uczestnika powinny być  przygotowane: chusta lub opaska do zasłonięcia oczu, rękawice zimowe / bokserskie, nieprzezroczysta folia / torba,
• rzutnik wraz z ekranem,
• dodatkowo potrzebna będzie tablica (szkolna, suchościeralna lub flipchart z arkuszami papieru), na których będą zapisywane efekty eksperymentów, przebieg dyskusji itd., a także kartki i pisaki do zapisywania wrażeń przez poszczególnych uczestników.

PARTNERZY

Zachęcamy do zaangażowania w przygotowanie spotkania inne organizacje i instytucje – mogą pomóc między innymi:

• W skompletowaniu potrzebnego sprzętu - w tej sprawie można zwrócić się do biblioteki, szkoły, domu kultury czy organizacji pozarządowej; w niektórych miejscowościach działają Gminne Centra Informacji i inne instytucje dysponujące komputerami, rzutnikami, ekranami.
• W przygotowaniu poczęstunku – tu pomóc mogą np. właściciele kawiarni, cukierni czy sklepów, ale także osoby indywidualne, które zaoferują na przykład upieczenie ciasta.
• W pozyskaniu wolontariuszy – szkoła, uczelnia wyższa, dom kultury, straż pożarna, koło gospodyń wiejskich itd. Wolontariuszy można także pozyskać wśród harcerzy czy pracowników Orange Polska (partnerzy Tygodnia z Internetem 2013).
• W przygotowaniu nagród dla uczestników - władze gminy, indywidualni sponsorzy, ale także media - nagrodą dla uczestników mogłaby być publikacja ich zdjęcia ze spotkania w wydaniu lokalnej gazety.

WOLONTARIUSZE

Wolontariusze mogą pomóc przy promocji wydarzenia, w przygotowaniu sali i sprzętu czy przeprowadzeniu samego spotkania (obsługa sprzętu, robienie zdjęć itd.). Mogą pełnić ważną rolę pomagając drużynom przy przeprowadzaniu eksperymentów i wyjaśniając poznawane zjawiska czy prawa nauki (jeśli posiadają stosowną wiedzę).

Wolontariuszami mogą być zarówno ludzie młodzi (np. studenci), jak i starsi (np. emerytowani nauczyciele, mieszkańcy – pasjonaci nauki itp.). Partnerem Tygodnia z Internetem 2013 jest Związek Harcerstwa Polskiego oraz Orange Polska z Fundacją Orange – wolontariuszami mogą być więc zarówno harcerze, jak i pracownicy Orange aktywni w programie wolontariatu pracowniczego.

Wolontariuszy warto wcześniej zaprosić do biblioteki/szkoły/domu kultury/pracowni komputerowej czy innego miejsca, w którym ma odbyć się spotkanie, żeby pokazać im salę, pozwolić wypróbować sprzęt, przejrzeć polecane strony internetowe czy testowo przeprowadzić eksperymenty.

Na początku spotkania należy przedstawić wolontariuszy, a na zakończenie publicznie im podziękować. W przypadku uczniów warto też przekazać podziękowania rekomendującemu ich nauczycielowi, dyrektorowi szkoły i rodzicom.

DZIAŁANIA PROMOCYJNE PRZED SPOTKANIEM

Co najmniej dwa tygodnie przed terminem spotkania należy:

• Wywiesić plakaty promujące spotkanie w przestrzeni miejscowości, w szkole, bibliotece, urzędzie gminy, domu kultury, na miejscowej tablicy ogłoszeń itd.
  
  do pobrania (wystarczy wstawić datę, godzinę, adres i wydrukować potrzebną liczbę egzemplarzy):
  
  >> plakat (plik Microsoft Publisher)
  >> plakat (plik PDF)
   
• Zadbać o jak najszerszą dystrybucję ulotek zapraszających do udziału w spotkaniu np. biblioteki mogą je wkładać do wypożyczanych książek niczym zakładkę, można też wyłożyć je w domu kultury, urzędzie gminy, na przystanku autobusowym, w sklepie, na poczcie itd. Można też poprosić wolontariuszy o wrzucenie ulotek do skrzynek pocztowych w prywatnych domach i mieszkaniach.
  
  do pobrania (wystarczy wstawić datę, godzinę, adres i wydrukować potrzebną liczbę egzemplarzy):
  
  >> ulotka (plik Microsoft Publisher)
  >> ulotka (plik PDF)
   
• Zaprosić wójta, burmistrza, prezydenta miasta lub innych gości specjalnych, na przykład znanego miejscowego naukowca lub pasjonata nauki.
  
  >> wzór zaproszenia do pobrania (wystarczy uzupełnić i wydrukować)
   
• Wysłać informację prasową do mediów, z opisem spotkania i zaproszeniem dziennikarzy do wzięcia w nim udziału
  
  >> wzór informacji prasowej do pobrania
   
• Można też zamieścić informację o spotkaniu lub banner na stronie internetowej biblioteki/szkoły/domu kultury czy gminy, na Facebooku, na lokalnym portalu informacyjnym czy forach mieszkańców. Można też wysłać zaproszenia pocztą elektroniczną.
  
  >> trzy bannery na stronę internetową do pobrania

 Czy wszystko zostało przygotowane? - lista sprawdzająca 

 >> lista sprawdzająca do pobrania

PRZEBIEG SPOTKANIA 

W trakcie zajęć powinny zostać przeprowadzone dwa lub trzy wybrane eksperymenty. Poziom trudności i liczbę zadań należy dobrać do możliwości uczestników.

PRZYWITANIE (5 minut)

Zajęcia zaczynamy od powitania uczestników, partnerów, gości, wolontariuszy i prośby o wpisanie na listę obecności. Prowadzący powinien wyjaśnić, że zajęcia odbywają się w ramach ogólnopolskiej kampanii „Tydzień z Internetem 2013”. Na ekranie wyświetlony jest już slajd powitalny (można pobrać go niżej lub poprosić np. dzieci lub wolontariuszy o przygotowanie takiego slajdu).

>> slajd powitalny do pobrania

Następnie prowadzący wyjaśnia cel zajęć, informuje o czasie trwania oraz ogólnych zasadach obowiązujących podczas zajęć. Warto też w tym momencie zapytać, czy uczestnicy mają jakieś wątpliwości, pytania lub obawy.

EKSPERYMENTY

W niektórych przypadkach można dostosować poziom trudności (szczegóły w opisach). W przypadku bardziej zaawansowanych grup można skorzystać z dodatkowych, trudniejszych ćwiczeń (wymagających też nieco więcej przygotowań) – opisy trudniejszych zadań znajdują się w materiałach dodatkowych.

Eksperyment I – symulacja braku słuchu (10-15 minut)

Komputery mają wyłączony dźwięk!

• Uczestnicy zajęć siadają przy stanowiskach komputerowych.
• Każdy z uczestników ma za zadanie obejrzeć ten sam teledysk (wybrany wcześniej przez prowadzącego, sugerowane są mało znane utwory) i na podstawie samego obrazu opisać, o czym jest piosenka i jaką ma melodię / do jakiego gatunku należy.
• Uczestnicy zapisują swoje spostrzeżenia.
• Na wykonanie zadania uczestnicy mają 5 minut.
• Po upływie wyznaczonego czasu osoba prowadząca prosi kolejno uczestników o opisanie swoich wrażeń. Pomocniczo może zapytać:
  - Do jakiego gatunku muzycznego należy utwór?
  - Czy jest to muzyka szybka czy wolna?
  - Jaki nastrój wywołuje?
• Po wypowiedziach uczestników i ewentualnej dyskusji warto razem z uczestnikami obejrzeć  teledysk z włączonym dźwiękiem podkreślając, jak dużą rolę w życiu codziennym pełni narząd słuchu.

Eksperyment II – symulacja ograniczonych zdolności motorycznych (15-25 minut)

Uczestnicy podczas realizacji zadania mają ograniczoną możliwość korzystania z klawiatury (całkowicie lub częściowo).

Warianty:

• Wariant 1. Uczestnik zakłada na ręce rękawice bokserskie/zimowe
• Wariant 2. Uczestnik może wykorzystywać tylko jedną rękę
• Wariant 3. Uczestnik może poruszać tylko głową i szyją (ma do dyspozycji ołówek)
• Wariant 4. Uczestnik nie może w ogóle używać klawiatury komputera.

Tutaj można podpowiedzieć uczestnikom, że klawiatura ekranowa jest dostępna w Windows7 poprzez Panel Sterowania > Centrum ułatwień dostępu, oraz przez menu start w Windows XP (Start|Wszystkie programy|Akcesoria|Ułatwienia dostępu|Klawiatura ekranowa).

• Uczestnicy zajęć siadają przy stanowiskach komputerowych (bez uruchomionych programów).
• Prowadzący wyjaśnia, że w tym eksperymencie chodzi o wczucie się w sytuację osób z różnym rodzajem niepełnosprawności (zależnie od wariantu, jest to brak rąk, ograniczone możliwości ruchowe spowodowane chorobą lub wiekiem).
• Każdy z uczestników otrzymuje jedno zadanie do wykonania: 
  - Założenie / zalogowanie do swojego konta e-mail, lub
  - Założenie profilu / zalogowanie na portalu społecznościowym
  
  a następnie:
  
  - Napisanie i wysłanie wiadomości e-mail 
  - Opublikowanie statusu
  
  Proponowany temat wiadomości / statusu: Czy trudno korzystać z komputera, gdy nie można używać klawiatury?
   
• Po ukończeniu zadania prowadzący rozpoczyna krótką dyskusję z uczestnikami. Przykładowe pytania:
• Jak czuli się uczestnicy podczas ćwiczenia?
• Jakie były największe problemy?
• W jaki sposób poradzili sobie z ograniczeniami? Czy mają pomysł, jak inaczej można sobie radzić w takiej sytuacji?

Eksperyment III – symulacja braku wzroku

Uczestnicy nie mogą widzieć obrazu na monitorze ani klawiatury.

Uczestnicy mają zasłonięte oczy. Ewentualnie mogą mieć wyłączone monitory oraz np. nie wysuwać klawiatury spod blatu, jeśli istnieje taka możliwość. Ewentualnie uczestnicy kładą ręce na klawiaturze, a następnie prowadzący zakrywa klawiaturę i ręce uczestników (np. bluzą, ręcznikiem, nieprzezroczystą reklamówką).

Wersja uproszczona: Zamiast zasłaniania oczu można tylko wyłączyć monitor. Uczestnicy w tym przypadku mogą patrzeć na klawiaturę.

• Uczestnicy zajęć siadają przy stanowiskach komputerowych z uruchomionym edytorem tekstu.
• Każdy z uczestników ma za zadanie zapisać na komputerze prosty tekst dyktowany przez prowadzącego (lub rozdany na kartkach, jeśli nie zasłania się oczu).
• Na wykonanie zadania uczestnicy mają 5-10 minut.
• Po upływie wyznaczonego czasu uczestnicy sprawdzają napisane teksty, liczą popełnione błędy.
• Prowadzący sprawdza wykonanie zadań, inicjuje dyskusję jak w poprzednim eksperymencie i przechodzi do podsumowania zajęć.

REJESTRACJA NA STRONIE TYGODNIA Z INTERNETEM 2013

Uczestnicy rejestrują się na ogólnoeuropejskiej stronie Tygodnia z Internetem 2013. Na stronie www.biblioteki.org należy wybrać przycisk „Jestem uczestnikiem Get Online Week 2013” (angielska nazwa „Tygodnia z Internetem”) i wypełnić krótki formularz. Po podaniu danych wartość licznika wyświetlającego liczbę uczestników akcji w Polsce zwiększy się o jeden. Przycisk będzie dostępny w dniach 18 – 24 marca.

Jeśli uczestnicy będą mieli trudności z samodzielnym wypełnieniem formularza (lub nie będzie do tego wystarczającej liczby komputerów), organizator spotkania może wypełnić formularz za nich: spisuje na kartce potrzebne dane każdego uczestnika lub korzysta z listy obecności, którą uczestnicy wypełniali przy wejściu, a następnie sam wprowadza dane uczestników, każdorazowo wybierając przycisk „Jestem uczestnikiem Get Online Week 2013” i podając dane uczestnika (jeden formularz na jednego uczestnika).

PODSUMOWANIE

1. Prowadzący podsumowuje spostrzeżenia i odczucia uczestników z przeprowadzonych eksperymentów. Powinien podkreślić, że osoby niepełnosprawne na co dzień doświadczają utrudnień, jakie uczestnicy mieli możliwość odczuwać przez moment. 
2. Następnie prowadzący pyta grupę, czy znają jakieś narzędzia (programy, sprzęt), które mogą być pomocne w przedstawionych sytuacjach. 
3. Kiedy uczestnicy wymienią wszystkie znane narzędzia wspierające osoby niepełnosprawne prowadzący prosi o wymyślenie innych – przeprowadza burzę mózgów i zapisuje wszystkie pomysły (nawet te najbardziej absurdalne).
4. Na koniec można zaprezentować materiały dotyczące tego typu technologii i/lub zachęcić uczestników do szukania w Internecie informacji na temat technologii wspierających osoby niepełnosprawne.
   
   Przykłady:

• Czytniki ekranu: np. Narrator w systemie Windows (tylko po angielsku), polski czytnik: http://www.nvda.pl/.
• Czytnik ekranu w telefonie (iPhone): http://www.youtube.com/watch?v=WxQ2qKShvmc
• Specjalistyczne klawiatury: http://vimeo.com/30678139 - film (12 minut)
• Audiodeskrypcja: http://www.audiodeskrypcja.pl/
• Symulacja zaburzeń, na które cierpią chorzy na stwardnienie rozsiane: http://mamsm.pl/symulacja
• Program do obsługi głosowej komputera PC: http://www.spikit.pl/

ZAKOŃCZENIE

• Poczęstunek (opcjonalnie).
• Prowadzący dziękuje uczestnikom, gościom i wolontariuszom za udział w zajęciach. 
• Rozdanie dyplomów za udział. Dyplomy może wręczać gość specjalny, np. burmistrz czy wójt (opcjonalne). 
  
  Do pobrania (wystarczy uzupełnić dane i wydrukować):
  
  >> dyplom dla uczestnika - szablon (plik Microsoft Publisher) 
  >> dyplom dla uczestnika - szablon (plik PDF)
   
• Pamiątkowe zdjęcie wszystkich uczestników (dla mediów, na stronę internetową, Facebook itd.). Uwaga! Warto uzyskać zgodę na wykorzystanie wizerunku osób znajdujących się na zdjęciu do celów promocyjnych czy na potrzeby konkursu towarzyszącego kampanii „Tydzień z Internetem”. 
  
  

  >> wzór zgody na wykorzystanie wizerunku (na potrzeby konkursu "Odkrycia - Przeżycia")
  >> wzór zgody na wykorzystanie wizerunku (na potrzeby własnych działań promocyjnych)

EFEKTY SPOTKANIA

Działania promocyjne po spotkaniu:

• Można przesłać pisemne podziękowanie gościom specjalnym.
• Warto przygotować krótką relację ze spotkania dla mediów i rozesłać wraz z kilkoma zdjęciami dokumentującymi wydarzenie.
• Relację i zdjęcia ze spotkania można też umieścić na stronach internetowych (organizatora spotkania, urzędu gminy, lokalnym portalu informacyjnym).
• Jeśli zostały zebrane adresy email uczestników spotkania, można wysłać im kilka zdjęć na pamiątkę.
• Można zorganizować wystawę zdjęć zrobionych podczas spotkania.

INFORMACJE O KONKURSIE

Częścią kampanii Tydzień z Internetem 2013 jest konkurs „Odkrycia – Przeżycia” dla organizatorów oraz uczestników spotkań. 

Zadanie konkursowe dla uczestników spotkań polega na wypełnieniu formularza online, w tym na dokończeniu trzech zdań: 

• Najbardziej zaskoczyło mnie...
• Teraz już wiem, że...
• Internet dla mnie to...

Zadanie konkursowe dla instytucji, które zorganizowały spotkanie według jednego z zaproponowanych scenariuszy, będzie polegało na przygotowaniu fotoreportażu o uczestnikach spotkania pod hasłem „Teraz już wiemy, że...”. Uwaga! Latarnicy Polski Cyfrowej Równych Szans będą mogli zgłosić do konkursu tę instytucję, w której zorganizowali spotkanie w ramach Tygodnia z Internetem.

Do konkursu można zgłosić się między 25 marca a 15 kwietnia. Przewidziane są atrakcyjne nagrody, przekazane przez Microsoft, Orange Polska i UPC Polska. Szczegółowe informacje o konkursie znajdują się na www.biblioteki.org. 

MATERIAŁY DODATKOWE 

Ćwiczenia zaawansowane

Ćwiczenia na tym poziomie przewidziane są dla osób sprawnie posługujących się komputerem, znających podstawowe skróty klawiaturowe oraz potrafiących w miarę sprawnie pisać bezwzrokowo.

Eksperyment I – symulacja braku wzroku

Uczestnicy nie mogą widzieć obrazu na ekranie ani klawiatury. 

(siłą rzeczy nie wolno korzystać z myszy)

Wymaga zainstalowanego oprogramowania czytającego tekst w języku polskim (program Narrator, wbudowany w MS Windows nie obsługuje języka polskiego) – na przykład: http://www.nvda.pl/.

• Uczestnicy zajęć siadają przy stanowiskach komputerowych, mają zasłonięte oczy.
• Wersja uproszczona: Zamiast zasłaniania oczu można wyłączyć monitor. Uczestnicy w tym przypadku mogą patrzeć na klawiaturę.
• Każdy z Uczestników otrzymuje zadanie do wykonania (sugerowane zadania: napisanie maila, założenie profilu na portalu społecznościowym, sprawdzenie rozkładu jazdy pociągów, założenie konta e-mail itp.). Przy wykonywaniu zadania Uczestnicy korzystają z programów do pracy na komputerze dla osób niedowidzących/niewidzących.

Ewentualnie eksperyment możliwy jest do przeprowadzenia w parach, gdzie jeden z uczestników odczytuje treści zawarte na ekranie, a drugi ma zasłonięte oczy. Uczestnik-narrator ma za zadanie odczytywać tylko elementy tekstowe podświetlone przez uczestnika z zasłoniętymi oczami (wymaga korzystania wyłącznie z klawiatury).

• Na wykonanie zadania Uczestnicy mają 10 minut.
• Po upływie wyznaczonego czasu osoba prowadząca sprawdza poziom wykonania zadań. 
• Omówienie zadania przez Uczestników.
• Dyskusja o napotkanych trudnościach/problemach.

Eksperyment II – Wieża

Ten eksperyment ma za zadanie pokazać trudności osób niemych / głuchych / głuchoniemych w komunikacji interpersonalnej.

Eksperyment wymaga od użytkowników podstawowej znajomości oprogramowania graficznego (GIMP, Photoshop, wystarczy nawet Paint). Wszystkie komputery muszą być wyposażone w komunikator tekstowy (Skype, GaduGadu) lub wszyscy uczestnicy muszą dysponować czatem np. w portalu społecznościowym (fb, nk) / poczcie gmail.

Dwa monitory muszą być ustawione tak, by widzieli je tylko ich użytkownicy (żeby inni uczestnicy nie mogli podglądać).

Uczestnicy dzielą się na grupy (minimum 3, maksimum 4 osoby) i rozdzielają pomiędzy siebie role: Opisujący, Łącznik, Budowniczy, ewentualnie Kontroler.

Zadaniem grupy jest skopiowanie przygotowanego wcześniej schematycznego rysunku. Grupa może komunikować się tylko za pomocą tekstu na komputerach.

Ocenie podlega dokładność kopii (kształt, wymiary, kolor, proporcje, relacje obiektów).

Opis ról:

Opisujący – na swoim komputerze (widocznym TYLKO dla niego) ma rysunek źródłowy. Zadaniem Opisującego jest przekazywanie etapami opisu rysunku Łącznikowi. Opisujący nie może komunikować się z Budowniczym, nie może też widzieć wyniku pracy Budowniczego.

Łącznik – nie może widzieć rysunku źródłowego ani końcowego. Przekazuje Budowniczemu instrukcje od Opisującego. Nie może kopiować wypowiedzi, musi je parafrazować.

Budowniczy – na podstawie instrukcji otrzymanych od Łącznika ma za zadanie narysować jak najdokładniejszą kopię rysunku źródłowego. Nie może widzieć obrazu źródłowego ani komunikować się z Opisującym.

Kontroler – funkcja dodatkowa – Kontroler może widzieć wszystko, co robią pozostali członkowie grupy, jednak nie może niczego komunikować z własnej inicjatywy. Może tylko odpowiadać twierdząco lub przecząco na pytania zadawane przez pozostałych uczestników.

CZAS NA WYTŁUMACZENIE ZASAD JEST NIECO DŁUŻSZY NIŻ W PRZYPADKU POZOSTAŁYCH EKSPERYMENTÓW, PODOBNIE JAK CZAS REALIZACJI ZADANIA. 

Do pobrania:

Wzór zaproszenia

Wzór informacji prasowej 

Plakat (plik Microsoft Publisher)

Plakat (plik PDF) 

Ulotka (plik Microsoft Publisher)

Ulotka (plik PDF) 

Banner Czy da się obsługiwać komputer w rękawicach bokserskich?

Banner Czy dasz radę obsługiwać komputer, który nie ma klawiatury?

Banner Głowa, szyja i ołówek. Czy to wystarczy, żeby obsługiwać komputer?

Trzy bannery (plik .zip)

Slajd powitalny 

Wzór zgody na wykorzystanie wizerunku (na potrzeby konkursu "Odkrycia - Przeżycia")

Wzór zgody na wykorzystanie wizerunku (na potrzeby własnych działań promocyjnych) 

Lista sprawdzająca do pobrania

Dyplom dla uczestnika - szablon (plik Microsoft Publisher) 

Dyplom dla uczestnika - szablon (plik PDF)

Logo kampanii "Tydzień z Internetem 2013"

Ten utwór jest dostępny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 3.0 Polska.