program rozwoju biblioteki

Prawdziwa wiedza to znajomość przyczyn.
Arystoteles
Ludzie potrzebują dziś bibliotekarza bardziej, niż kiedykolwiek wcześniej
(by wskazywał kreatywne sposoby znajdywania i używania informacji).
Biblioteki nie potrzebują już wcale.
Seth Godin: Przyszłością biblioteki jest nie-biblioteka (artykuł na blogu)

Szkolenia podstawowe - planowanie rozwoju biblioteki

Pięć dwudniowych zjazdów warsztatowych to dla bibliotekarzy i przyjaciół bibliotek (lokalnych liderów i animatorów oraz przedstawicieli jednostek samorządowych) czas na spojrzenie na swoją bibliotekę z perspektyw zaproponowanej przez Pogram Rozwoju Bibliotek. Patrzymy więc na bibliotekę jako na integralny i niezbędny element środowiska lokalnego. Punktem wyjścia jest samoanaliza potencjału każdej z uczestniczącej w programie biblioteki: zasobów i silnych stron, ale też rozmaitych deficytów. Podczas kolejnych spotkań uczestnicy dokonują analizy swoich środowisk, szczególnie w aspektach społecznych i kulturowych. Następnym krokiem jest diagnoza: czego potrzebuje społeczność, dla której i z którą biblioteka pracuje.

Plan Rozwoju Biblioteki

Efektem analityczno-diagnostycznej pracy podczas warsztatów jest trzyletni Plan Rozwoju Biblioteki, dokument, który pomoże zmienić biblioteki publiczne w małych miejscowościach w centra aktywności lokalnej. Jest to szczegółowy, oparty na dokonanych podczas warsztatów analizach i przeprowadzonych w lokalnych środowiskach badaniach społecznych, projekt wdrażania zmian w pracy każdej z bibliotek. Konieczność tych zmian jest dla uczestników Programu oczywista, wynika bowiem z nieuniknionych przemian społecznych, kulturowych i technologicznych. Plan ma zawierać konkretne pomysły na funkcjonowanie placówek na najbliższe lata, odnosić się do misji biblioteki, mówić też o grupach mieszkańców, których chcielibyśmy włączyć w realizację konkretnych zadań.

Co powinno się składać na Plan Rozwoju Biblioteki?

  Wizytówka biblioteki.

  Potencjał biblioteki:

• analiza SWOT;
• potencjał biblioteki.

  Charakterystyka społeczności lokalnej:

• zasoby lokalne (ludzie; zasoby materialne; instytucje i organizacje – w tym władze lokalne; zasoby globalne);
• charakterystyka społeczności lokalnej i jej potrzeb/problemów (wnioski z przeprowadzonych badań).

  Misja biblioteki.

  Obszary rozwoju biblioteki, cele, działania i rezultaty

(przy działaniu: potrzeby społeczności lokalnej, na które działanie odpowiada; osoba odpowiedzialna za realizację; zasoby potrzebne do realizacji zadania; sposoby wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych; do kiedy zadanie zostanie zrealizowane).

  Zarządzanie realizacją planu:

• sposób realizacji planu;
• monitoring realizacji planu;
• ewaluacja;
• komunikowanie realizacji planu mieszkańcom, władzom samorządowym i partnerom.

Warsztaty planowania rozwoju biblioteki składają się z pięciu modułów:

Moduł I: Biblioteka – miejsce społeczne

Nasze szkolenia rozpoczynamy od rozpoznania potencjału biblioteki, czyli dokonujemy swoistego remanentu skarbów, jakimi każda z uczestniczących instytucji dysponuje. Są to, obok zasobów materialnych (księgozbiór , infrastruktura), kompetencje, doświadczenia i pasje pracowników bibliotek, ale też relacje w ich zespołach i współpraca ze środowiskiem lokalnym. W czasie tego spotkania uczestnicy dokonują autodiagnozy: siebie jako bibliotekarki/bibliotekarza oraz swojego zespołu. Spoglądamy też na bibliotekę oczami jej użytkowników. Zadajemy pytania: jakimi skarbami możemy się podzielić? Kim jesteśmy dla siebie wzajemnie i dla naszych odbiorców?

W tym module celem szkolenia jest zdobycie lub pogłębienie wiedzy na temat zmiany instytucjonalnej i rozwoju osobistego:

• planowanie i zarządzanie zmianą w instytucji;
• planowanie rozwoju zespołu;
• zwrócenie uwagi na różnorodność ról, jakie może pełnić biblioteka w środowisku lokalnym;
• stosowania narzędzi autodiagnozy – osobistej i instytucjonalnej;
• wypracowywanie misji i wizji biblioteki.

Moduł II: Biblioteka – miejsce zasobów wiedzy i kultury

Przyczyn rozwoju społeczności lokalnych jedni upatrują w wykorzystaniu jej najszerzej pojętych zasobów, a inni zaspokajaniu jej realnych potrzeb i rozwiązywaniu najważniejszych problemów.

Na drugim spotkaniu zadajemy pytania: jakimi zasobami wiedzy i kultury dysponują mieszkańcy naszej gminy czy miasta?, czego potrzebują, żeby żyło im się lepiej? Aby odpowiedzieć na te pytania, bibliotekarze muszą stać się badaczami społecznymi. Jest to rola, która wykracza poza zdiagnozowanie braków: kompetencji, perspektyw, kontaktów ze światem. Od badacza społecznego oczekuje się także osobistego zaangażowania i pomysłu, jak tym brakom zaradzić.

Bibliotekarki i bibliotekarze to ludzie wykształceni, posiadający dużą wiedzę, którą wykorzystują w swojej codziennej pracy i w kontaktach ze środowiskiem lokalnym. Zachęcają mieszkańców, aby w ramach działalności biblioteki dzielili się swoimi umiejętnościami, zdolnościami i wiedzą z innymi członkami społeczności. Dzięki opracowaniu mapy zasobów wiedzy i kultury oraz potrzeb edukacyjnych bibliotekarze będą mogli wykorzystywać potencjał innych, a jednocześnie lepiej reagować na potrzeby różnych grup mieszkańców.
 
W tym module celem szkolenia jest zdobycie lub pogłębienie wiedzy o podstawowych zasadach prowadzenia badań oraz o tym, w jakich sytuacjach stosować określone metody badawcze:

• wykorzystanie własnych (osobistych i instytucjonalnych) zasobów do poznania zasobów wiedzy i kultury swojego środowiska lokalnego;
• zaplanowanie i przeprowadzenie badania potrzeb obecnych i potencjalnych użytkowników biblioteki;
• zrozumienie, że bibliotekarze są „agentami wiedzy” o środowisku – przekonanie uczestników, że stworzenie mapy pomoże im w codziennej pracy.

Moduł III: Biblioteka – miejsce edukacji każdego wieku (społecznej i kulturalnej)
 
Nowoczesna biblioteka to miejsce transferu wiedzy, uczenia się przez całe życie, a także zdobywania kompetencji pozwalających na pełne uczestnictwo w kulturze. Na drugim spotkaniu wstępnie zdiagnozowano czego potrzebuje nasza społeczność. Trzecie spotkanie jest czasem planowania, jak połączyć te potrzeby z naszymi (bibliotecznymi i lokalnymi) zasobami. Podczas tego modułu zaplanujemy działania edukacyjne, na początek w ogólnym zarysie. Zadamy sobie pytania: jak zachęcić mieszkańców do zdobywania nowych kompetencji?, kto może wspomóc bibliotekę w tej pracy?, jak budować kapitał społeczny i wzmacniać więzi lokalne?

W tym module główne wątki to:

• metody i formy edukacji, w tym edukacji dorosłych;
• kształtowanie umiejętności w zakresie identyfikacji i inicjowania grup edukacyjnych w społeczności lokalnej;
• wykorzystanie idei i instytucji wolontariatu do mobilizowania społeczności;
• dostrzeganie potencjału edukacyjnego środowiska;
• przekonanie o istotnej roli biblioteki w edukowaniu społeczności lokalnej.

Moduł IV: Biblioteka – miejsce informacji i współpracy

Czwarte spotkanie poświęcone jest współpracy lokalnej. Współpraca – rozumiana jako współdecydowanie i współodpowiedzialność – jest umiejętnością, której warto się nauczyć. Biblioteka, jako instytucja publiczna jest częścią społecznego organizmu i – aby realizować swoją misję – powinna pracować, nie tyle dla ludzi, ile z ludźmi.

Ten moduł szkoleniowy to przede wszystkim czas na pytanie o gotowość do inicjowania lokalnej współpracy i o obszary, w jakich tę współpracę biblioteka chce rozwijać.

W tym module celem szkolenia jest zdobycie lub pogłębienie wiedzy w następujących obszarach: partnerstwa, komunikacja, rola biblioteki w budowaniu partnerstw lokalnych, wystąpienia publiczne:

• pogłębienie umiejętności budowania relacji ze środowiskiem lokalnym;
• zdobycie umiejętności facylitowania spotkań;
• przekonanie o roli biblioteki jako aktora rozwoju lokalnego;
• pogłębienie świadomości większej skuteczności działań poprzez wspólne działanie.

Moduł V: Biblioteka – miejsce z potencjałem rozwoju

Ostanie spotkanie poświęcone jest syntezie wszystkiego, co wypracowano podczas czterech modułów. To czas na poznanie narządzi ułatwiających planowanie, wdrażanie i ewaluację zamian. To także moment określenia misji - czyli fundamentalnej dla każdej jednostki racji bytu. Obok ustawowej, definiującej biblioteki jako instytucje kultury, każda z uczestniczących bibliotek podążać będzie za własną – niepowtarzalną tak, jak niepowtarzalna jest społeczność której służy. Cykl szkoleniowy kończy się opracowaniem własnego planu rozwoju biblioteki, który jest rozbudowaną odpowiedzią na pytanie: jak chcemy – krok po kroku – wypełniać naszą misję.
 
Podczas ostatniego modułu uczestnicy koncentrują się na:

• planowaniu strategicznym i projektowaniu działań;
• tworzeniu projektów i budowaniu poszczególnych jego części;
• ewaluacji pracy instytucji i osobistej realizacji zadań;
• dopracowaniu planów rozwoju bibliotek.

 
O Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej CAL

"Odkryj siłę społeczności" – to hasło w skrócie oddaje filozofię i sposób działania CAL. Członkowie CAL wierzą, że zmianę i rozwój społeczny trzeba rozpocząć od konkretnej społeczności: lokalnej, sąsiedzkiej, wirtualnej, interesu. Potencjał i siłę społeczności trzeba jednak umieć odkryć, wspierać i rozwijać. Tego można się nauczyć. Wierząc w siłę sprawczą edukacji, CAL odwołuje się do polskiej tradycji pedagogiki i pracy społecznej, czego programowym i symbolicznym wyrazem jest powołany przez Centrum Instytut im. Heleny Radlińskiej.

W ciągu ponad 10-letniej działalności CAL opracował skuteczną i uniwersalną metodę ożywiania społecznej energii, którą nazwano animacją społeczną. Jej zastosowanie przynosi realne zmiany w życiu ludzi i społeczności. Sprawdzoną i efektywną strategią, którą CAL stosuje od wielu lat, okazało się wspieranie aktywnych społeczności poprzez odpowiednio przygotowane do tej roli lokalne instytucje publiczne, które są promowane pod wspólną marką CAL – centrum aktywności lokalnej.

W Programie Rozwoju Bibliotek (III runda) CAL odpowiada za program edukacyjny – szkolenia podstawowe.

Kontakt:
Aleksandra Kaliszewska
tel. 22 121 59 10
ul. Paca 40, 04-386 Warszawa